Khilaafaadka Siyaasadeed, Kala-Qaybsanaanta Maamul Goboleedyada iyo Walaaca Caalamka
Hordhac
Doorashooyinka guud ee Soomaaliya ee la filayo sanadka 2026 ayaa ah kuwo
miisaankooda siyaasadeed iyo amni aad loo dareemayo. Iyadoo dowladda Federaalka
ay shaacisay in doorashadaasi ay noqon doonto mid ku saleysan nidaamka
"qof iyo cod", ayaa haddana caqabado xooggan oo dhinacyo badan leh ay
hor yaallaan geeddi-socodkaas. Warbixintan waxay si qoto dheer u falanqeyneysaa
arrimaha murugsan ee horyaalla doorashada 2026 — khilaafaadka siyaasadeed,
maqnaanshaha Puntland, Jubaland iyo Somaliland, walaaca beesha caalamka, iyo
caqabadaha amni ee taagan.
Nidaamka Qof iyo Cod:
Himilo Qaran Mise Halgan Siyaasadeed?
Dowladda Federaalka
Soomaaliya ayaa billowday qorshe ay ku doonayso in dalka oo dhan laga hirgeliyo
doorasho ku saleysan cod-bixinta tooska ah ee shacabka. Qorshahani wuxuu astaan
u yahay horumar siyaasadeed oo la rabo in lagu beddelo nidaamka 4.5, kaasoo
muddo dheer lagu saleeyay awood qeybsiga beelaha.
Si kastaba, nidaamka
"qof iyo cod" wuxuu wajahayaa caqabado dhanka dhaqaalaha,
diyaar-garowga farsamo, iyo kalsoonida siyaasadeed. Waxaa weli jira su'aalo
laga qabo diyaar-garowga Guddiyada Doorashada, sharciyadda dastuuriga ah, iyo
in dhammaan maamul-goboleedyadu ay ku midaysan yihiin qaab-doorashadan cusub.
Maqnaanshaha Puntland,
Jubaland iyo Somaliland: Jiritaanka Qaran Mise Kala Go’ Siyaasadeed?
Puntland iyo Jubaland
ayaa si cad uga horyimid qaabka ay dowladda Federaalka u wajaheyso isbeddelka
doorashada. Puntland waxay sheegtay in aysan qeyb ka noqon doonin doorasho aan
lagu heshiin, iyadoo xustay in la hareer maray taladoodii siyaasadeed. Jubaland
iyana waxay ka caga jiideysaa ka qeybgal buuxa oo ku saabsan arrimaha
doorashada.
Dhinaca kale, Somaliland
ayaa weli sii adkaysaneysa mowqifkeeda madax-bannaanida, iyadoo gebi ahaanba ka
madax bannaan howlaha doorashooyinka federaalka. Tani waxay su’aal gelinaysaa
suurtagalnimada doorasho qaran oo loo dhan yahay.
Kala qeybsanaanta
maamul-goboleedyada waxay caqabad weyn ku tahay qabashada doorasho hufan oo
dalka oo dhan gaarta, waxayna dhaawacaysaa sharciyadda iyo kalsoonida
dadweynaha ee natiijada doorashada.
Khilaafaadka
Siyaasiyiinta: Halis Siyaasadeed oo Joogto Ah
Khilaafka u dhexeeya
hoggaanka Dowladda Federaalka iyo siyaasiyiinta mucaaradka ayaa ah mid muddo
badan jiray, balse haatan u muuqda mid sii qoto dheeraya. Waxaa jira eedeymo la
xiriira awood urursi, cadaadis siyaasadeed, iyo baabi’inta kala-madaxbanaanida
hay’adaha muhiimka ah ee dowladda.
Qaar kamid ah
siyaasiyiinta mucaaradka ayaa shaki ka muujiyey hufnaanta iyo daahfurnaanta
nidaamka doorasho ee la damacsan yahay. Waxaa laga cabsi qabaa in la abuuro
jawi doorasho oo aan loo sinnaanin, taasoo keeni karta qalalaase siyaasadeed
iyo dib u dhac doorasho.
Amniga: Waa Qodob Xasaasi
ah oo Go’aamin Kara Doorashooyinka
Xaaladda amniga ee dalka
ayaa weli ah mid aad u liidata, gaar ahaan gobollada qaar ee ay ka taliyaan
kooxaha argagixisada ah sida Al-Shabaab. Weerarada isdaba joogga ah iyo
weerarada ka dhanka ah xarumaha dowladda waxay dhaawacayaan diyaar-garowga
doorashada iyo kalsoonida shacabka.
Gobollo badan oo laga
rabo in cod-bixin laga qabto ayaan weli laga sugin xasillooni lagu qaban karo
doorasho xor iyo xalaal ah. Dowladda Federaalka ayaa sheegtay in howlgallo
balaaran lagu xaqiijinayo ammaanka, hase yeeshee taasi waxay u baahan tahay waqti,
qalab iyo taageero dibadeed.
Walaac Beesha Caalamka oo
sii Kordhaya Iyo Taageerada oo Laga Dareemayo Daciifnimo
Beesha caalamka — gaar
ahaan Midowga Yurub, Qaramada Midoobay, iyo dalalka daneeya Soomaaliya — ayaa
si isdaba joog ah u muujiyay walaac ku saabsan jihada ay u socoto doorashada.
Waxaa laga dareemayaa taageero dhaqaale iyo mid farsamo oo yaraaday marka loo
eego doorashadii hore.
Diblomaasiyiin badan ayaa
rumeysan in aysan muuqan heshiis siyaasadeed oo loo dhan yahay, taasoo halis
gelin karta sharciyadda iyo natiijada doorashada. Iyagoo ka walaacsan in
doorasho aan loo dhamayn ay sabab u noqoto qalalaase cusub iyo hoos u dhac ku yimaada
horumarka Soomaaliya.
Gunaanad: Doorasho
Rajadeeda Ay Ku Xirantahay Midnimo Siyaasadeed iyo Amni
Doorashada Soomaaliya ee
2026 waa fursad taariikhi ah oo lagu dhisi karo nidaam dimoqraadi ah, balse
sidoo kale waa halgan adag oo ay hareeyaan khilaaf, kala qaybsanaan iyo khatar
amni. Dowladda Federaalka waa in ay xoogga saarto dhisidda kalsooni siyaasadeed,
wada-tashi dhab ah la yeelato dhammaan maamul-goboleedyada, iyo in ay la imaan
karto hufnaan iyo u diyaargarow muuqda.
Haddii dadaallada la
mideeyo, beesha caalamkuna ay garab istaagto, waxaa suuragal noqon karta
doorasho loo dhan yahay oo waddada u xaarta dowladnimo dhab ah. Laakiin haddii
khilaafka uu sii qoto dheeraado, Soomaaliya waxay mar kale wajihi doontaa
doorasho lagu murmo iyo mustaqbal siyaasadeed oo mugdi ah.
0 Comments